×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

W okresie poza ciążą, prawidłowo zbilansowana dieta zazwyczaj w pełni pokrywa zapotrzebowanie na żelazo. Z kolei w czasie ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na ten pierwiastek, a jego niedobór jest najczęstszą przyczyną niedokrwistości w ciąży, zwanej potocznie anemią.

Dlaczego zapotrzebowanie na żelazo w czasie ciąży jest większe?

W czasie ciąży dzienne zapotrzebowanie na żelazo zwiększa się o około 1 mg/dobę w I trymestrze do około 7,5 mg/dobę w III trymestrze ciąży.

Wynika to ze wzrostu zapotrzebowania rosnącego płodu, popłodu (czyli łożyska, pępowiny i błon płodowych) i zwiększenia się objętości mięśnia macicy.

Komu grozi anemia w czasie ciąży?

Kobiety, które są bardziej narażone na niedobory żelaza podczas ciąży to takie, u których nie zgromadzono dostatecznej rezerwy żelaza przed zajściem w ciążę.

Może to mieć miejsce w przypadku:

  • nadmiernych krwawień miesiączkowych przed zajściem w ciążę
  • realizowania diety ubogiej w żelazo w okresie poprzedzającym zajście w ciążę
  • wystąpienia czynników zaburzających wchłanianie żelaza (opisane szczegółowo w dalszej części tekstu)
  • kobiet, u których odstępy między kolejnymi ciążami są krótkie
  • kobiet w ciążach bliźniaczych
  • chorób układu pokarmowego upośledzajacych wchłanianie żelaza

Objawy anemii w ciąży

Poza nieprawidłowościami w badaniach analitycznych (m.in. zmniejszenie stężenia hemoglobiny, zmniejszona średnia objętość krwinki czerwonej, zmniejszone stężenie ferrytyny) do objawów niedokrwistości można zaliczyć także:

  • bóle głowy
  • osłabienie
  • bladość powłok skórnych
  • wypadanie włosów i łamliwość paznokci
  • senność, obniżenie koncentracji
  • krwawienia z nosa
  • zaburzenia rytmu serca
  • nietolerancja wysiłku fizycznego

Zapobieganie anemii w czasie ciąży. Produkty bogate w żelazo dla ciężarnych

U każdej kobiety w ciąży (a jeszcze lepiej przed planowaną ciążą) oprócz rutynowego badania morfologii krwi (hemoglobina, hematokryt, liczba czerwonych krwinek) należy oznaczyć stężenie ferrytyny, które najlepiej odzwierciedla zapasy żelaza. Jeśli zapasy te są niedostateczne, wskazana jest suplementacja żelaza. Trzeba pamiętać, że niedobór żelaza nie musi dawać objawów, niedokrwistość zaś pojawia się, gdy zapasy żelaza są na wyczerpaniu (i odwrotnie: zwiększenie wskaźników morfologii krwi po leczeniu żelazem jest szybkie, co nie oznacza, że zapasy żelaza zostały odnowione!).

W pierwszej kolejności należy zapewnić odpowiednią ilość dobrze przyswajalnego żelaza w spożywanych pokarmach, aby pokryć zwiększające się zapotrzebowanie, zwłaszcza w drugiej połowie ciąży.

Zaleca się unikanie pokarmów zmniejszających wchłanianie żelaza, w tym:

  • taniny (zawarta głównie w czarnej herbacie)
  • otrębów
  • jaj (żółtka)
  • wapnia (mleko i przetwory mleczne)
  • manganu
  • miedzi
  • cynku
  • kwasu fitynowego obecnego w ziarnach zbóż i roślinach strączkowych
  • kakao
  • czerwonego wina.

Dodatkowa suplementacja wskazana jest jedynie w przypadku rozwinięcia się niedokrwistości. Nie należy na własną rękę wprowadzać suplementacji żelazem.

Żelazo hemowe i niehemowe

W produktach żywnościowych występują dwa rodzaje żelaza: hemowe i niehemowe. Żelazo hemowe (pochodzenia zwierzęcego) charakteryzuje się lepszą przyswajalnością (na poziomie 15–40%) w porównaniu z żelazem niehemowym obecnym w roślinach (przyswajalność 1–23%).

Natomiast istnieją pewne sposoby zwiększania przyswajalności żelaza niehemowego i zalicza się do nich:

  • dodawanie do posiłków produktów bogatych w witaminę C (są to głównie warzywa i owoce: brukselka, chrzan, jarmuż, papryka czerwona i zielona, natka pietruszki, szpinak, kalafior, kalarepa, porzeczki czarne, truskawki, poziomki, kiwi, cytryna, grejpfrut, pomarańcza)
  • spożywanie produktów bogatych w żelazo (takich jak: nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona i orzechy, amarantus, komosa ryżowa, natka pietruszki)
  • spożywanie chleba na zakwasie i innych produktów fermentowanych, np. kapusty kiszonej, ogórków kiszonych
  • unikanie spożywania kawy (szczególnie z mlekiem) i herbaty do posiłków i w okresie okołoposiłkowym, ze względu na zawartość tanin i polifenoli hamujących wchłanianie żelaza
  • unikanie spożywania produktów zawierających duże stężenie wapnia (produkty nabiałowe) oraz jaj razem z posiłkiem bogatym w żelazo
  • namaczanie i kiełkowanie produktów zawierających kwas fitynowy (głównie roślin strączkowych, np. soi, fasoli, ciecierzycy, soczewicy).

Suplementacja żelaza w czasie ciąży

Niedobór żelaza jest jednym z najczęściej rozpoznawanych niedoborów pokarmowych u kobiet w ciąży. Natomiast konieczność profilaktycznej suplementacji tym pierwiastkiem budzi kontrowersje. Obserwuje się różne podejście do tego problemu. Światowa organizacja zdrowia (WHO) zaleca rutynową suplementację żelaza u wszystkich kobiet w ciąży w dawce 30–60 mg/dobę, w celu zmniejszenia ryzyka powikłań okołoporodowych, małej masy urodzeniowej, infekcji i porodów przedwczesnych.

W opozycji do tych rekomendacji stoją wytyczne większości towarzystw naukowych, m.in. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, Royal Australian and New Zealand College of Obstetricians and Gynaecologists i European Food Safety Authority, a także Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Towarzystwa te zalecają suplementację jedynie w przypadku zdiagnozowanego niedoboru żelaza.

Piśmiennictwo

  1. Zimmer M., Sieroszewski P., Oszukowski P.: Polish Society of Gynecologists and Obstetricians recommendations on supplementation during pregnancy. Ginekol. Pol. 2020; 91(10): 644–653.
  2. Wiesner A., PaśkoP.: Stosowanie suplementów u kobiet ciężarnych w świetle najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Farm. Pol. 2021; 77(1): 40–47.
19.04.2016
Zobacz także
  • Suplementacja kwasu foliowego u kobiet w ciąży
  • Suplementacja witamin i mikroelementów w ciąży
  • Zapotrzebowanie na jod w okresie ciąży
  • Suplementacja witaminy D u kobiet w ciąży
  • Zapotrzebowanie na wapń w okresie ciąży
Wybrane treści dla Ciebie
  • Ospa wietrzna u kobiet w ciąży
  • Nadciśnienie przewlekłe u kobiet w ciąży
  • Pemfigoid ciężarnych
  • Żelazo w diecie wegetariańskiej i wegańskiej – praktyczne wskazówki
  • Dieta w niedokrwistości z niedoboru żelaza
  • Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi u kobiet w ciąży
  • Ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych
  • Zmiany skórne w ciąży
  • Nowotwór złośliwy a ciąża
  • Znieczulenie do porodu
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta