Nadciśnienie ciążowe to zwiększone ciśnienie krwi ≥140/90 stwierdzane po raz pierwszy po 20 tygodniu ciąży bez towarzyszącego białkomoczu i powracające do wartości prawidłowych w ciągu 12 tygodni po porodzie. Rozpoznanie ostateczne stawia się po porodzie.
Nadciśnienie ciążowe stwierdza się u 5-6% kobiet w ciąży. Patofizjologia nadciśnienia ciążowego nie jest znana, ale jeśli nie wikła je stan przedrzucakowy, rokowanie dla matki i jej dziecka jest dobre. Mimo to nadciśnienie ciążowe może być zapowiedzią pojawienia się nadciśnienia przewlekłego w dalszych latach życia.
Kobiety z nadciśnieniem ciążowym, u których stwierdzono jeden (lub więcej) czynników wysokiego ryzyka lub dwa (albo więcej) czynników średniego ryzyka wystąpienia stanu przedrzucawkowego (patrz tabela 1) wymagają szczególnego nadzoru i odpowiedniego postępowania. U tych kobiet należy wdrożyć już we wczesnej ciąży (od 12 tygodnia) leczenie kwasem acetylosalicylowym w dawce 75 mg dziennie, gdyż wykazano, że postępowania takie zmniejsza ponad dwukrotnie częstość występowania stanu przedrzucawkowego oraz IUGR9-11.
Opieka w czasie ciąży (wg wytycznych NICE 20104)
Kobiety z nadciśnieniem ciążowym łagodnym i umiarkowanym nie wymagają hospitalizacji i mogą być prowadzone ambulatoryjnie. W przypadku nadciśnienia łagodnego nie stosuje się leczenia przeciwnadciśnieniowego,12 a ciśnienie kontroluje się nie częściej niż raz w tygodniu. W czasie każdej wizyty lekarskiej należy wykonać badanie moczu (białkomocz). Poza innymi badaniami wynikającymi z rutynowej opieki nad kobietą w ciąży nie wykonuje się rozszerzonej diagnostyki laboratoryjnej.
Kobiety z nadciśnieniem umiarkowanym nie wymagają hospitalizacji, ale stosuje się u nich leki obniżające ciśnienie (zwykle jest to metylodopa - alternatywnie labetolol lub nifedypina). U tych kobiet potrzebna jest częstsza kontrola ciśnienia krwi – co najmniej 2 razy w tygodniu oraz ocena białkomoczu. Wykonuje się też inne badania, w tym badanie czynności nerek, elektrolitów, morfologii krwi, transaminaz oraz bilirubiny.
Jeżeli nadciśnienie (łagodne i umiarkowane) rozpoznano przed 34. tygodniem ciąży wykonuje się badania monitorujące stan płodu (ultrasonograficzne ocena wzrostu płodu, ocena objętości płynu owodniowego oraz badanie przepływu krwi w tętnicy pępowinowej).
Pobyt w szpitalu (hospitalizacja) zaleca się tylko w przypadku ciężkiego nadciśnienie (wartości ciśnienia 160/110 mmHg lub większe). W warunkach szpitalnych podaje się leki przeciwnadciśnieniowe, aby utrzymać ciśnienie krwi poniżej 150/80-100 mm Hg. Ciśnienie tętnicze kontroluje się co najmniej 4 razy dziennie. Co tydzień przeprowadza się badania elektrolitów, morfologii krwi, transaminaz, bilirubiny, wskaźników czynności nerek oraz w kierunku białkomoczu. Jeśli leczenie było skuteczne, po wypisaniu ze szpitalu pomiary ciśnienia krwi i białkomoczu wykonuje się dwa razy w tygodniu aż do rozwiązania.
Monitorowanie stanu płodu polega na ultrasonograficznej ocenie wzrostu płodu, objętości płynu owodniowego oraz ocenie przepływu krwi w tętnicy pępowinowej, nie częściej niż co 2 tygodnie. Badanie kardiotokograficzne wykonuje się nie częściej niż raz w tygodniu, chyba że zmniejszyła się aktywność ruchowa płodu, wystąpiło krwawienie z dróg rodnych, pojawiły się dolegliwości bólowe w jamie brzusznej lub pogorszył się ogólny stan zdrowia ciężarnej.
Poród
Zasady dotyczące rozwiązania ciąży są podobne jak w przypadku nadciśnienia przewlekłego. Poród prowadzi się drogami natury, jedynie w przypadku nadciśnienia ciężkiego nie reagującego na wdrożone leczenie konieczne może być operacyjne ukończenie ciąży.
Opieka poporodowa i laktacja
Po porodzie kontynuje się leczenia przeciwnadciśnieniowe, a zmniejszenie dawki leków zależy od stwierdzanych wartości ciśnienia. Ciśnienie krwi kontroluje się codziennie przez pierwsze 2 dni, potem co najmniej raz w kolejnych trzech dniach oraz po zmianach dawki leków. U kobiet z nadciśnieniem ciążowym nie leczonym w czasie ciąży wdraża się terapię po porodzie, jeśli ciśnienia krwi przekracza wartość 150/100 mm Hg.
Zasady bezpiecznego karmienia piersią u kobiet stosujących leki przeciwnadciśnieniowe są podobne jak w przypadku nadciśnienia przewlekłego.
Jeśli konieczne jest kontynuowanie leczenia przeciwnadciśnieniowego po powrocie do domu kontrola lekarska powinna być przeprowadzana raz na 2 tygodnie, a po 6-8 tygodniach od porodu opiekę powinien przejąć specjalista od choroby nadciśnieniowej.