×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Odżywianie w czasie porodu

lek. Ewelina Stefanowicz
Kociewskie Centrum Zdrowia w Starogardzie Gdańskim


Fot. kkolosov/ pixabay.com

Czy kobieta może jeść i pić w czasie porodu? Czy praktyka szpitalna zmieniła się w ostatnich latach?

Zakaz spożywania pokarmów oraz płynów przez rodzące kobiety był przez całe dziesięciolecia skutkiem opisania przez Mendelsona w latach 40. ubiegłego wieku śmiertelnych powikłań u kobiet, u których doszło w czasie znieczulenia ogólnego do aspiracji treści żołądkowej do płuc. Oprócz wycofania żywienia doustnego (z wyjątkiem dosłownie paru łyków wody) w czasie porodu zaproponowano również stosowanie metod farmakologicznych zmniejszających objętość oraz kwasowość treści żołądkowej.

Stosowane alternatywnie dożylne odżywianie (m.in. glukozą) może prowadzić do nadmiernej podaży płynów, małego stężenia sodu i dużego stężenia glukozy u matki, z następowym zmniejszeniem stężenia glukozy u dziecka oraz wystąpieniem żółtaczki i kwasicy. Samo podłączenie rodzącej kobiety do aparatu infuzyjnego wpływa niekorzystnie na możliwość swobodnego poruszania się i rodzi poczucie choroby.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat w wielu krajach europejskich (m.in. w Wielkiej Brytanii i Holandii) obserwuje się wyraźną liberalizację postaw lekarzy dotyczących jedzenia i picia przez rodzące kobiety. Tendencja ta stanowi efekt zarówno coraz większej liczby danych dotyczących bezpieczeństwa takiego postępowania, jak i zrozumienia potrzeb rodzących kobiet.

Czy kobiety chcą jeść i pić w czasie porodu?

Z badań oceniających zadowolenie z liberalnej praktyki jedzenia i picia w czasie porodu wynika, że kobiety cenią sobie możliwość wyboru (tzn. spożywanie lekkich pokarmów i przejrzystych płynów) na wczesnych etapach porodu, ale większość z nich rezygnuje z doustnego odżywiania w zaawansowanej fazie porodu. Kobiety są zadowolone, jeśli mogą ugasić w sposób naturalny pragnienie, które bardzo często odczuwają w czasie porodu.

Czy spożywanie lekkich pokarmów (i picie) w czasie porodu jest bezpieczne?

Obserwowane w przeszłości tragiczne przypadki zachłystowego zapalenia płuc związanego z aspiracją treści pokarmowej do dróg oddechowych obecnie należą na szczęście do rzadkości. Jest to wynikiem m.in. częstszego stosowania znieczulenia miejscowego w porodach operacyjnych, stosowania w okresie okołooperacyjnym leków zmniejszających produkcję soku żołądkowego oraz znacznej poprawy umiejętności personelu anestezjologicznego.

Przeprowadzone dotychczas badania nie potwierdzają, by jedzenie i picie w czasie porodu fizjologicznego (prawidłowa akcja porodowa, położenie główkowe płodu, brak czynników ryzyka rozwiązania przez cięcie cesarskie) wiązało się z niekorzystnymi następstwami dla matki i jej dziecka. Wykazano, że w porównaniu z przyjmowaniem tylko wody lekka dieta nie wiąże się z wydłużeniem czasu trwania porodu czy zmianą częstości porodu spontanicznego, cięcia cesarskiego lub występowania wymiotów. Nie zaobserwowano również różnic w stanie zdrowia noworodków.

Badania te nie miały wystarczającej mocy do przeprowadzenia oceny wpływu takiego postępowania na bardzo rzadko występujące powikłania, w tym częstość występowania zachłystowego zapalenia płuc (przeprowadzenie takiego badania jest praktycznie niemożliwe). Pośrednio o bezpieczeństwie może świadczyć brak zwiększenia częstości występowania powikłań w ostatnich latach, mimo stosowania bardziej liberalnych zasad dotyczących odżywiania doustnego w czasie porodu. Równocześnie wyniki badań nie wykazały korzystnego wpływu doustnego odżywiania w czasie porodu na wyniki matczyne i noworodkowe. Zgodnie z wnioskami z przeglądu Cochrane z 2013 r. ograniczanie przyjmowania pożywienia i płynów u kobiet z małym ryzykiem wystąpienia powikłań jest nieuzasadnione. Co więcej dowiedziono, że nieodpowiednie odżywianie może sprawić, że poród będzie bardziej bolesny oraz się wydłuży. Zaprzestanie spożywania pokarmów nie daje gwarancji pustego żołądka ani mniejszej kwasowości.

Prawdopodobnie lepszym sposobem zapobiegania aspiracji treści żołądkowej do płuc jest zastąpienie znieczulenia ogólnego znieczuleniem miejscowym (jeśli to tylko możliwe), a nie stosowanie restrykcyjnych zasad dotyczących odżywienia i picia w czasie porodu.

Stanowiska towarzystw naukowych

Mimo zachęcających wyników badań stanowiska towarzystwa naukowych są zróżnicowane.

Amerykańskie Towarzystwo Anestezjologiczne w swych wytycznych z 2016 r. stwierdza, że spożywanie przejrzystych płynów przez kobiety w czasie naturalnego, niepowikłanego porodu nie niesie ze sobą ryzyka. Jednocześnie podkreśla konieczność indywidualizowania zaleceń, zwłaszcza gdy istnieją czynniki ryzyka aspiracji, takie jak otyłość, cukrzyca czy choroby dróg oddechowych.

Amerykańskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (ACOG) stoi na stanowisku (2009 r.), że w przypadku niepowikłanego przebiegu porodu kobiety mogą pić umiarkowaną ilość przejrzystych płynów, takich jak woda, soki owocowe bez pulpy, herbata, czarna kawa czy płyny izotoniczne (dla sportowców). Należy unikać płynów zawierających cząstki stałe, np. zup.

Natomiast Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) stoi na stanowisku, że kobiety mogą spożywać pokarmy i pić płyny, te ostatnie nawet w zaawansowanej fazie porodu, jeśli tylko odczują taką potrzebę. Osobom sprawującym opiekę zaleca się uważne obserwowanie, czy rodząca kobieta nie zdradza oznak wyczerpania wskutek znacznie nasilonego wysiłku, i zachęcanie w takich przypadkach do odżywiania doustnego.

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne w swych rekomendacjach z 2009 r. dotyczących opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu stwierdza, że „zgodnie ze współczesną wiedzą dopuszczalne jest przyjmowanie przez zdrową rodzącą (bez zwiększonego ryzyka cięcia cesarskiego), przy prawidłowych zapisach kardiotokograficznych, niewielkiej ilości przejrzystych płynów w początku pierwszego okresu porodu”. W przypadku istnienia przeciwwskazań do podawania płynów drogą doustną przy przedłużającym się porodzie należy rozważyć podanie płynów dożylnie. Natomiast w Rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardów postępowania w okresie fizjologicznej ciąży i porodu stwierdza się w rozdziale VI, pkt 5 , że należy „zapewnić rodzącej możliwość spożywania przejrzystych płynów, także podczas aktywnej fazy porodu”.

Zapamiętaj

Doustne przyjmowanie przejrzystych płynów przez kobiety w czasie całego porodu fizjologicznego nie wiąże się zwykle z niekorzystnymi następstwami.

Decyzja o możliwości uzupełnienia płynów drogą doustną zależy jednak od lekarza prowadzącego, który oceni, czy nie występują czynniki ryzyka operacyjnego zakończenia porodu i w niektórych przypadkach może zalecić wstrzymanie się od ich przyjmowania.

Piśmiennictwo

  1. ACOG Committee Opinion No. 441: Oral intake during labor. Obstet. Gynecol. 2009; 114: 714
  2. WHO Pregnancy, Childbirth, postpartum and newborn care: a guide for essentials practice. WHO, Geneva 2006.
  3. Practice Guidelines for Obstetric Anesthesia: An Updated Report by the American Society of Anesthesiologists Task Force on Obstetric Anesthesia and the Society for Obstetric Anesthesia and Perinatology. Anesthesiology. 2016; 124(2): 270–300
  4. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu. Ginekol. Pol., 2009; numer: 548–557
  5. Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej Na podstawie art. 22 ust. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 160, z późn. zm.)
  6. Singata M., Tranmer J., Gyte G.M.L.: Restricting oral fluid and food intake during labour. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013;8. Art. No.: CD003930. DOI: 10.1002/14651858.CD003930.pub3.
Ewelina Stefanowicz
Lekarz w trakcie specjalizacji z położnictwa i ginekologii. Szkoli się nieustannie w pracy oraz na kursach i stażach zewnętrznych. Główne zainteresowania zawodowe to ginekologia zabiegowa i ultrasonografia. Pracuje w Kociewskim Centrum Zdrowia w Starogardzie Gdańskim.
06.10.2021
Wybrane treści dla Ciebie
  • Depresja i psychoza poporodowa
  • Znieczulenie do porodu
  • Metody leczenia żywieniowego w chirurgii
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta