×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zapotrzebowanie na jod w okresie ciąży

dr n. med. Andrzej Bacz

Suplementacja jodu u wszystkich kobiet w ciąży jest uzasadniona, gdyż korzyści wynikające z tej interwencji zdecydowanie przeważają nad ewentualnym ryzykiem.

Zwiększone zapotrzebowanie na jod w okresie ciąży

W ciąży znacznie zwiększa się zapotrzebowanie na jod, ponieważ:

  • o ok. 50% zwiększa się produkcja tyroksyny (hormonu produkowanego przez tarczycę), która jest konieczna do zapewnienia stanu eutyreozy (prawidłowej funkcji hormonalnej tarczycy) w organizmie matki oraz zaspokojenia potrzeb płodu (zwłaszcza na początku ciąży)
  • jest on transportowany do płodu w celu produkcji hormonów przez tarczycę dziecka, zwłaszcza w późniejszym okresie ciąży
  • zwiększa się wydalanie tego pierwiastka z moczem.1

Groźne skutki niedoboru jodu

W początkowym okresie ciąży rozwój ośrodkowego układu nerwowego płodu jest całkowicie zależny od produkcji tyroksyny w organizmie matki. Ciężki niedobór jodu powoduje matczyną i płodową hipotyroksynemię, prowadzącą do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu, którego objawami są: opóźnienie rozwoju umysłowego i zaburzenia neurologiczne.2

W licznych badaniach wykonanych w regionach świata, w których występował znaczny niedobór jodu, wykazano, że suplementacja jodu w okresie przedciążowym lub w czasie ciąży ogranicza albo eliminuje ryzyko wystąpienia ciężkiego niedorozwoju umysłowego i zaburzeń neurologicznych u dzieci.3

Prawidłowa czynność tarczycy u kobiety w ciąży zależy od zgromadzonych zapasów jodu w okresie przedciążowym. Jeśli są one wystarczające, produkcja hormonu tarczycowego jest odpowiednia nawet w przypadku zwiększonego zapotrzebowania (przynajmniej w I trymestrze ciąży). Jeśli nie, rozwija się stan hipotyroksynemii o różnym nasileniu.4,5

Niedobór jodu jest powszechny w krajach rozwijających się, ale stwierdza się go również w krajach rozwiniętych. Ocenia się, że na niedobór jodu narażone są 2/3 populacji krajów Europy Zachodniej i Środkowej.6-7

Niedobór ten jest różny w poszczególnych regionach, a jego miarą jest wydalanie jodu z moczem. Ponieważ sama dieta nie zapewnia w na ogół odpowiedniej podaży jodu, w większości państw wdrożono program jodowania soli kuchennej w nadziei na zmniejszenie niedoboru tego elementu. W Polsce program ten został zainicjowany już przed II wojną światową, a od 1997 r. prawnie zobligowano producentów soli do wzbogacania jej jodem. Działanie to zdecydowanie zwiększyło spożycie jodu i spowodowało, że Polska przestała być uznawana przez WHO za kraj, w którym występuje niedobór jodu. Obecnie obowiązuje rozporządzenie ministra zdrowia z 2002 r., które opiera profilaktykę jodową wyłącznie na wzbogacaniu soli przeznaczonej do spożycia przez ludzi w jodek potasu lub jodan potasu, tak aby 100 g soli kuchennej zawierało 2,3±0,77 mg jodu.8

Jedno z badań populacyjnych przeprowadzonych w Polsce wykazało, że dzienne spożycie soli wyniosi 5,4 g, co odpowiadało podaży jodu średnio 124 µg na dobę.9

Dzienne zapotrzebowanie na jod


Zapamiętaj

Dobowe zapotrzebowanie na jod u kobiet w ciąży ustalono na 250 µg (dla kobiet karmiących nawet 290 µg lub więcej).10 Zapotrzebowanie to najprawdopodobniej nie może zostać pokryte wyłącznie podażą jodu w diecie (nawet w przypadku spożycia wzbogaconej w jod soli),11 dlatego zaleca się suplementację jodu w postaci tabletek w dawce 150 µg na dobę od samego początku ciąży.6,12,13 Najlepiej, gdy jod jest suplementowany jeszcze przed ciążą, gdyż umożliwia to zgromadzenie odpowiednich zapasów (ok. 20–30 mg)14, koniecznych do zwiększonej produkcji tyroksyny już od pierwszych tygodni ciąży.

W większości badań zaobserwowano, że suplementacja jodu w okresie przedciążowym i w czasie ciąży w przypadku niewielkiego lub umiarkowanego niedoboru jodu ma korzystny wpływ na rozwój neuropsychologiczny dzieci.15-20

Zalecenie suplementacji jodu u wszystkich kobiet w ciąży (nawet tych bez niedoboru jodu) rodzi pytanie o bezpieczeństwo takiego postępowania. Istnieje związek pomiędzy nadmierną podażą jodu i występowaniem autoimmunologicznych chorób tarczycy, nadczynności tarczycy i raka brodawkowego tarczycy, a u płodu niedoczynności tarczycy.21

W USA maksymalne bezpieczne dzienne spożycie jodu dla kobiet w ciąży ustalono na 1100 µg, natomiast WHO uważa za nadmierne spożycie 500 µg dziennie.14 W dotychczasowych badaniach (dotyczących kobiet z niewielkim lub umiarkowanym niedoborem jodu) nie zaobserwowano działania niepożądanego nawet przy dawce 300 µg dziennie. Mimo pojawiających się wątpliwości22 panuje niemal powszechne przekonanie, że suplementacja jodu w dawce 150 µg jest u kobiet w ciąży uzasadniona i bezpieczna, a korzyści z niej wynikające są jednoznaczne i przeważają zdecydowanie nad ewentualnym ryzykiem.

Zapamiętaj

1. Jod pełni kluczową rolę w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego u płodu, a jego niedobór może skutkować opóźnieniem rozwoju umysłowego i zaburzeniami neurologicznymi u noworodków.
2. U kobiet z prawidłową podażą jodu przed ciążą przez okres 1–2 lat gromadzą się zapasy pokrywające zwiększone zapotrzebowanie na hormony tarczycy w pierwszych miesiącach ciąży.
3. Suplementacja jodu u wszystkich kobiet w ciąży jest uzasadniona, gdyż korzyści wynikające z tej interwencji zdecydowanie przeważają nad ewentualnym ryzykiem.
4. Stosowanie dawki suplementacyjnej (150 µg jodu dziennie) jest bezpieczne.

Piśmiennictwo:

1. Glineor D.: The regulation of thyroid function during normal pregnancy: importance of the iodine nutrition status. Best Pract. Res. Clin. Endocrinol. Metab. 2004; 18: 133–152.
2. Halpern J.-P.: The neuromotor deficit in endemic cretinism and its implications for the pathogenesis of the disorder. W: Standbury J.B. (red.): The damaged brain of iodine deficiency. Cognizant Communication, New York, NY, 1994: 15–24.
3. Zimmermann M.B.: Iodine deficiency in pregnancy and the effects of maternal supplementation on the offspring. Am. J. Clin. Nutr. 2009; 89 (suppl): 668S–672S.
4. Smyth P.P.: Dietary iodine intake in pregnancy. Irish Med. J. 2006; 99: 103.
5. Zimmerman M.B., Jooste P.L., Pandav C.S.: The iodine deficiency disorders. Lancet 2008; 372: 1251–1262.
6. Zimmermann M., Delange F.: Iodine supplementation of pregnant women in Europe: a review and recommendations. Eur. J. Clin. Nutr. 2004; 58: 979– 984.
7. Anderson M. i wsp.: Iodine deficiency in Europe: a continuing public health problem. WHO, Geneva 2007.
8. Raport z badań monitoringowych przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w zakresie jakości jodowaniu soli kuchennej. Warszawa 2008 (wersja elektroniczna).
9. Grabowski M.L. i wsp.: Jakość i poziom spożycia soli kuchennej jodowanej jako podstawa profilaktyki jodowej w Polsce. Zdrowie Publiczne, 2005; 115: 11–15.
10. World Health Organization. United Nations Children’s Fund & International Council for the control of iodine deficiency disorders and monitoring their elimination. 2nd ed. WHO, Geneva, Switzerland, 2007.
11. Gietka-Czernel M. i wsp.: Zaopatrzenie w jod kobiet ciężarnych w centralnej Polsce po upływie 10 lat od wprowadzenia profilaktyki jodowej. Endokrynol. Pol. 2010; 61: 646–651.
12. Rekomendacja Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu 2005.
13. Iodine supplementation for pregnancy and lactation – United States and Canada: recommendations of the American Thyroid Association. Thyroid 2006; 16: 949–951.
14. Pearce E.N.: What do we know about iodine supplementation in pregnancy? J. Clin. Endocrinol. Metab. 2009; 94: 3188–3190.
15. Berbel P. i wsp.: Delayed neurobehavioral development in children born to pregnant women with mild hypothyroxinemia during the first month of gestation: the importance of early iodine supplementation. Thyroid 2009; 19: 511–519.
16. Kooistra L. i wsp.: Neonatal effects of maternal hypothyroxinemia during early pregnancy. Pediatrics 2006; 117: 161–167.
17. Costeira M.J.: Psychomotor development of children from an iodine-deficient region. J. Pediatr. 2011 (wersja elektroniczna).
18. Negro R. i wsp.: Hypothyroxinemia and Pregnancy. Endocr. Pract. 2011; 17: 1–24 (wersja elektroniczna).
19. Marco A.: Patterns of iodine intake and urinary iodine concentrations during pregnancy and blood thyroid-stimulating hormone concentrations in the newborn progeny. Thyroid 2010; 20: 1295–1299.
20. Velasco I. i wsp.: Effect of iodine propylaxis during pregnancy on neurcognitive development of children during the forst two years of life. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2009; 94: 3234–3241.
21. Delange F., Lecomte P.: Iodine supplementation: benefits outweoght risks. Drug Safety 2000; 22: 89–95.
22. Murcia M. i wsp.: Effect of iodine supplementation during pregnancy on infant neurodevelopment at 1 year of age. Am. J. Epidemiol. 2011; 173; 804–812.
14.06.2021
Zobacz także
  • Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży
  • Suplementacja witaminy D u kobiet w ciąży
  • Zapotrzebowanie na wapń w okresie ciąży
Wybrane treści dla Ciebie
  • Zakażenie bakterią Chlamydia trachomatis w ciąży
  • Małopłytkowość w czasie ciąży
  • Stan przedrzucawkowy i rzucawka
  • Hemoroidy w ciąży
  • Nadciśnienie przewlekłe u kobiet w ciąży
  • Ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych
  • Nadciśnienie tętnicze u ciężarnych
  • Znieczulenie do porodu
  • Bakteryjna waginoza w ciąży
  • Zakażenie narządów płciowych wirusem opryszczki u kobiet w ciąży
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta