Przebieg ciąży: pierwsze 12 tygodni

Dr n. med. Andrzej Bacz

1.–5. tydzień ciąży

Po jajeczkowaniu (komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia maksymalnie do 24 godzin od owulacji, potem obumiera) następuje połączenie komórki jajowej (największej komórki w organizmie człowieka, którą można dostrzec gołym okiem) z pojedynczym plemnikiem (w zapłodnieniu bierze bezpośredni udział więcej plemników, ale tylko jeden z nich wnika do komórki jajowej; do jajowodu, miejsca zapłodnienia, dociera tylko kilkaset plemników).

W tym momencie zdeterminowane zostają praktycznie wszystkie cechy nowo powstałego człowieka. Zygota (tak nazywa się to stadium rozwoju) wyposażona jest we wszystkie mechanizmy, które pozwolą na rozwój nie tylko w łonie matki, ale również po urodzeniu. Po około 7 dniach od zapłodnienia (ok. 21 dniach od pierwszego dnia pierwszej miesiączki), po dokonaniu się kilkunastu podziałów komórkowych, rozpoczyna się proces implantacji, czyli zagnieżdżenia się blastocysty (kolejny termin embriologiczny, określający etap rozwoju człowieka), który kończy się po około 5–6 dniach.

W tym okresie u niektórych kobiet pojawia się krwawienie lub plamienie (brązowawa lub różowawa wydzielina), sugerujące rozpoczęcie się kolejnej miesiączki, co może spowodować niewłaściwe obliczenie czasu trwania ciąży. Blastocysta zagłębia się (wnika) w przygotowaną odpowiednio błonę śluzową macicy (nie „pływa” swobodnie w jamie macicy). Po zagnieżdżeniu się następuje jej dalszy szybki rozwój i różnicowanie się na dwie główne części: z jednej powstanie właściwy zarodek (płód, dziecko), z drugiej rozwinie się łożysko, narząd odpowiedzialny za odżywianie płodu. W obrębie zarodka dochodzi do szybkiego kształtowania się poszczególnych narządów.

Badanie USG. Około 33.–35. dnia ciąży w badaniu ultrasonograficznym można zobaczyć pęcherzyk ciążowy, czyli małą okrągławą strukturę wypełnioną płynem, o średnicy kilku milimetrów. Jest to pierwszy obraz dokumentujący ciążę wewnątrzmaciczną. W kolejnych dniach w pęcherzyku ciążowym pojawia się pęcherzyk żółtkowy, do którego ściśle przylega zarodek.

Ryc. 1.

6.–7. tydzień ciąży

Zarodek otoczony jest już płynem owodniowym (ściany jamy, w której rozwija się zarodek, stanowi owodnia), który zapewni mu ochronę przed urazami. Już na przełomie 5. i 6. tygodnia ciąży (najwcześniej od 37. dnia, a stale od 40. dnia) możliwe jest uwidocznienie w badaniu ultrasonograficznym aktywności skurczowej serca. Słychać również jego pracę. Serce bije w tym czasie około 115 razy na minutę. Przed porodem uderzy jeszcze około 54 mln razy. Szybko rozwija się mózg – pojawiają się półkule mózgowe, stopniowo stając się największą częścią mózgu. Powstają zalążki kończyn górnych i dolnych. Skóra jest jeszcze przezroczysta. Długość zarodka wynosi 4 mm.

8. tydzień ciąży

Zewnętrzny wygląd zarodka zmienia się coraz szybciej, czemu towarzyszy szybki rozwój mózgu, zwłaszcza półkul mózgowych. Zarodek zaczyna poruszać się spontanicznie i odruchowo (pierwsze ruchy ciała zarodka odzwierciedlające czynność układu nerwowego zdołano zaobserwować w badaniu USG już w 50. dniu ciąży). Ucho zewnętrzne zaczyna nabierać kształtów. Część jelita czasowo przesuwa się do przodu, w stronę pępowiny, i tworzy fizjologiczną przepuklinę jelitową. Wyraźnie widoczne są już łokcie, zaczynają się oddzielać palce i obserwuje się ruchy dłoni. Rozpoczyna się tworzenie kości, najpierw obojczyka oraz kości górnej i dolnej szczęki.

9. tydzień ciąży

Widoczne są ruchy nóg. Serce, niemal w pełni dojrzałe, uderza teraz ponad 160 razy na minutę, można zarejestrować jego aktywność elektryczną. Pod koniec tego tygodnia widoczne są jajniki (u płodów płci żeńskiej) oraz pigment w siatkówce oka; szybko rozwijają się powieki. Powstały stawy kolanowe, a palce u rąk są już oddzielone. Dłonie mogą się już wzajemnie dotykać, podobnie jak stopy. Zaobserwowano także czkawkę. W 9. tygodniu ciąży zarodek mierzy 16 mm.

10. tydzień ciąży

Mózg jest już bardzo złożonym narządem. Jego wzrost postępuje w bardzo szybkim tempie. Pod koniec 10. tygodnia 75% zarodków wykazuje dominację prawej ręki (u pozostałych w równym stopniu występuje dominacja lewej lub oburęczność). Aktywność ruchowa płodu jest coraz większa. Można już zaobserwować ruchy obrotowe głowy, prostowanie szyi oraz dotykanie dłonią twarzy. Pomiędzy końcem 9. i 10. tygodnia górne i dolne powieki zaczynają szybko zakrywać oczy, łącząc się częściowo ze sobą. Widoczne są ruchy oddechowe zarodka. Nerki produkują już mocz, który wydalany jest do płynu owodniowego. U męskich zarodków rozwijają się jądra, które zaczynają produkować i uwalniać testosteron. Pojawia się owłosienie na głowie i łukach brwiowych. Zarodek mierzy około 30 mm.

Tu kończy się okres embrionalny, a zaczyna okres płodowy, trwający aż do narodzin dziecka. W okresie embrionalnym z jednej komórki powstało blisko miliard komórek, tworzących ponad 4000 różnych struktur anatomicznych.

11. tydzień ciąży

Prawie wszystkie układy narządowe są już rozwinięte i wykonują swoją czynność. Gromadzi się coraz więcej płynu owodniowego. Widoczne są ruchy jelit. Pojawia się odruch ssania kciuka, a płód może już połykać płyn owodniowy. Palce u rąk są wykształcone, a dłoń ma już zdolność chwytania przedmiotów. Płód porusza głową do przodu i do tyłu, otwiera i zamyka usta, porusza językiem, wzdycha i przeciąga się. Powieki są zupełnie zamknięte. W krtani pojawiają się więzadła głosowe, zwiastujące początek rozwoju strun głosowych. Zewnętrzne narządy płciowe zaczynają się różnicować na męskie lub żeńskie. Płód ma 40–42 mm długości.

12. tydzień ciąży

Szybko zwiększa się masa ciała (o ok. 75%). Płód ziewa i często otwiera oraz zamyka usta. Większość płodów ssie prawy kciuk. Jelita powracają do jamy brzusznej. Trwa proces kostnienia większości kości. Rozwijają się paznokcie u rąk i stóp. Pod koniec tego tygodnia wykształcone zostaną linie papilarne, niepowtarzalny znak indentyfikacyjny na całe życie. Długość ciała płodu wynosi 60–65 mm.

Ryc. 2.

Czytaj dalej: Od 13. do 40. tygodnia ciąży >>

Piśmiennictwo:

1. Cunningham F.G., Gant N.F., Leveno K.J., Gilstrap L.C., Hauth J.C., Wenstrom K.D.: Wiliams obstetrics. Mc Graw-Hill Comp., 2001
2. Bartel H.: Embriologia kliniczna. PZWL, Warszawa 2009.
3. http://embryology.med.unsw.edu.au/wwwhuman/Stages/Stages.htm.
4. Harms W.R. i wsp.: Pregnancy week by week. http://www. mayoclinic.com/health/fetal-development.
20.02.2017
Zobacz także
  • Jak rozpoznać ciążę?
  • Poczęcie dziecka
Wybrane treści dla Ciebie
  • Bakteryjna waginoza w ciąży
  • Ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych
  • Toksoplazmoza w ciąży
  • Znieczulenie do porodu
  • Małopłytkowość w czasie ciąży
  • Zmiany skórne w ciąży
  • Zakażenie parwowirusem B19 w ciąży
  • Zakażenie bakterią Chlamydia trachomatis w ciąży
  • Zakażenie narządów płciowych wirusem opryszczki u kobiet w ciąży
  • Różyczka u kobiet w ciąży
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta